پروتز چشمی

در مواردی که کره چشم انسان به طور کامل فاقد بینایی بوده و همچنین ظاهر ناخوشایندی داشته باشد یا این که بنا به هر دلیلی، اعم از برداشتن تومورهای داخل چشم و مواردی از این قبیل ، از درون حدقه تخلیه شده باشد ، می توان از پروتز چشمی یا چشم مصنوعی استفاده کرده و بدین ترتیب تاثیر قابل توجهی بر زیبایی چهره گذاشت که پروفسور کشکولی ، بهترین فوق تخصص جراحی پلاستیک چشم در تهران در این مقاله توضیحات جامعی مطرح کرده اند. توجه داشته باشید در مواردی که چشم نابینا ، ظاهر نامناسبی نداشته و تنها با تغییر رنگ بخش قدامی چشم ، همراه باشد نیازی به استفاده از پروتزهای چشمی نبوده و می توان لنزهای تماسی را مورد استفاده قرار داد.

نمونه کارهای جراحی چشم مصنوعی توسط پروفسور کشکولی در تهران

لازم به ذکر است که جراحی پروتز چشمی ، هرگز سبب بازیابی بینایی نشده و صرفا در راستای بهبود ظاهر کاسه چشم و متعاقبا ظاهر چهره انجام می گیرد. این پروسه ، نوعی جراحی حساس و پیچیده است که توصیه می شود انجام آن حتما به یک فوق تخصص جراحی پلاستیک چشم محول شود تا به نتایجی قابل قبول بیانجامد و از ریسک بروز عوارض جراحی نیز کاسته شود. چنانچه این عمل جراحی توسط یک جراح پلاستیک چشم حاذق و مجرب ، صورت پذیرد ، به سختی می توان فرق بین چشم سالم و چشم جراحی شده را تمیز داد. پروفسور محسن بهمنی کشکولی جراح تخصص پلاستیک چشم هستند و از برترین جراحان پلک تهران به شمار می روند. ایشان با اتکا بر توانمندی ها و دانش فراوانی که در این حوزه دارند می توانند شما عزیزان را در نیل به این مهم یاری نمایند.

پروتز چشمی چیست ؟

چشم مصنوعی ، متشکل از ایمپلنت ها و پروتزهایی است که جایگزین چشم طبیعی می شود در حقیقت چشم مصنوعی نمی تواند بینایی فرد را بازگرداند اما ظاهری شبیه به چشم طبیعی برای فرد به ارمغان می آورد که فرد می تواند از آن در محیط کار و زندگی استفاده کند و بدین ترتیب به زندگی طبیعی خود بازگردد. پروتز چشمی یا چشم ساختگی ، در واقع بافتی اسفنجی است که مشابه استخوان های بدن بوده و جایگزین کره چشم می گردد و سپس عضلات چشم به آن اتصال می یابند. در پایان جراحی کار گذاری چشم مصنوعی ، پروتزی فاقد رنگ که اصطلاحا کونفورمو نام دارد بر روی این بافت جایگزین و در زیر پلک بیمار واقع می گردد. به مرور زمان و حدودا پس از گذشت یکماه و نیم پروتز چشم که دقیقا مشابه چشم طبیعی است قالب گیری و ساخته شده و در چشم بیمار ، کار گذاشته می شود. یکسال بعد از جراحی  و بعد از این که نتایج تست های انجام شده ، مبیّن رشد عروق به داخل بافت جایگزین بود عملیات دریل و پین گذاری بافت جایگزین انجام می پذیرد. به منظور حصول نتایج بهینه و حرکت بهتر پروتز دو هفته پس از فرآیند فوق ، عمل اتصال پروتز انجام خواهد شد. لازم به ذکر است در برخی موارد ، جهت حرکت مطلوب و قابل قبول پروتز از انجام عمل دریل صرف نظر می گردد.

چه افرادی می توانند از پروتز چشمی استفاده نمایند ؟

• بیمارانی که به دلایل مختلفی مانند آسیب دیدگی ، جراحی ، سرطان یا فرورفتگی چشم ، نداشتن چشم به طور مادرزادی یا چشم هایی که به طور غیرطبیعی خیلی کوچک هستند فاقد بینایی می باشند ، می توانند از پروتزهای چشمی استفاده کنند.
• بازتوانی زیبایی این بیماران با کاشت پروتز چشمی ، با بهبود ظاهر بیرونی صورت  به حفظ اعتماد به نفس آن ها کمک می کند.
• چشم های فرورفته معمولا نتیجه روند پیری یا مسائل سلامتی است که کمتر اهمیت داده می شود.
• پروتز چشم ، از پوسته های اسکلرال ( صلبیه ) ساخته شده از مواد پلاستیکی سخت و شفاف نازک با دیسک رنگی تیره و رنگی ، در بیمارانی استفاده می شود که کره چشم آن ها با کمترین تراکم قرنیه ، کوچک شده است.
• صلبیه یا سفیدی ، لایه سخت خارجی کره چشم است که ماهیچه هاى خارجى چشم به آن متصل مى‌شوند.
• قسمت جلوى صلبیه که قرنیه نامیده می شود ، برجسته و شفاف است.

در چه مواردی نیاز به چشم مصنوعی خواهد بود ؟

بسیاری از آسیب ها و بیماری های مختلف وجود دارند که می توانند منجر به تخلیه یا از بین رفتن مایع درون چشم شوند. از رایج ترین آن ها ، می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• عفونت

در صورت ابتلا به عفونت ، چشم به شدت آلوده می شود و هیچ راهی برای بهبود آن وجود ندارد. در این موارد باید برداشته شود تا از گسترش عفونت در جای دیگر بدن جلوگیری گردد. در اکثر موارد برای درمان عفونت ، احیای استخوان انجام می شود.

• صدمات و تصادفات رانندگی

از شایع ترین علل نیاز به استفاده از پروتز چشمی ، بخصوص در کشور ما ، موضوع صدمات و تصادفات رانندگی می باشد ، چرا که عمدتا در این موارد چشم پاره شده و صورت صدمه می بیند. زمانی که یک چشم ، نابینا می شود می تواند بینایی چشم مقابل را نیز تحت الشعاع قرار دهد ، از این رو جراح تصمیم به تخلیه چشم می گیرد.

• تومور

تومور در واقع رشد سرطانی در چشم می باشد که قابل درمان نیست و معمولا منجر به جراحی برداشتن چشم برای جلوگیری از شیوع سرطان به سایر اندام های بدن می شود. تومورهای داخل چشمی ، به ویژه در کودکان از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. البته این بدین معنا نیست که بزرگسالان درگیر تومورهای چشمی نمی شوند. به طور کلی تومورهای چشمی ، سبب می شوند که بهترین فوق تخصص جراحی چشم تهران به منظور برداشتن تومور مجبور گردد که کل کره چشم بیمار را برداشته و تخلیه نماید. موارد فوق الذکر ، عوامل عمده ای هستند که باعث از بین رفتن کره چشم شده و استفاده از چشم مصنوعی را ضروری می سازند.

• عوامل مادرزادی

اگر چه عوامل مادرزادی نیز در این مسئله ، دخیل هستند ؛ یعنی گاهی اوقات به علل مختلف ژنتیکی ، کودک با یک یا دو چشم فاقد بینایی متولد شده و باید برای وی از پروتز چشمی استفاده کرد و بدین ترتیب حداقل ظاهر وی را بهبود بخشید.

• چشم نابینا و دردناک

لازم نیست همه چشم های نابینا برداشته شوند. با این حال ، هنگامی که چشم نابینا باعث درد بیمار می شود ، بهتر است این جراحی را انجام داد. چشم های نابینا به دلایلی مانند افزایش فشار یا التهاب می توانند دردناک شوند.

• چشم نابینا

چشم نابینا از نظر زیبایی قابل قبول نیست.گاهی اوقات ، چشم فاقد بینایی کوچک می شود یا ظاهر ناخوشایندی دارد. در بعضی موارد ، این مشکل را می توان با پوسته اسکلرال برطرف کرد. پوسته اسکلرال مانند یک لنز تماسی بزرگ عمل می کند که شبیه چشم می شود. بعضی از بیماران ، پوسته اسکلرال را ناخوشایند می دانند و در عوض برداشتن چشم را انتخاب می کنند.

انواع جراحی پروتز چشمی

• جراحی برداشتن کامل چشم ( Enucleation ) با حفظ بافت ملتحمه ، عضلات خارج از چشم ، چربی و عصب بینایی انجام می پذیرد. این روش جراحی به طور کلی برای بدخیمی های داخل چشمی ، چشم فاقد بینایی دردناک ، چشم به شدت آسیب دیده و بهبود زیبایی ظاهری چهره پذیرفته شده است. از مواد مختلفی از جمله غضروف ، استخوان و چربی برای ساخت پروتز چشمی استفاده می شود. این جراحی ، معمولا تحت بیهوشی عمومی انجام می گیرد. وقتی کره چشم برداشته می شود ، بافت های اطراف در جای خود باقی می مانند و یک گلوله کوچک از جنس شیشه ، سیلیکون یا پلاستیک جایگزین آن می شود. زمانی این عمل انجام می شود که چشم یا بخش آسیب دیده چشم ، قابل ترمیم نباشد.

• جراحی تخلیه چشم بدون صلببیه ( Evisceration ) ، شامل برداشتن محتویات چشم و قرنیه است ، در حالی که صلبیه در جای خود باقی می ماند.

راه های پیشگیری جهت استفاده از چشم مصنوعی

قاعدتا از تومور های چشمی ، نمی توان جلوگیری نمود. علل مادرزادی نیز قابل پیشگیری نمی باشند ، اما شایع ترین علت این قضیه ، یعنی ضربات قابل پیشگیری هستند. با توجه به آمار بالای تصادفات رانندگی در سطح کشور ، اگر بتوانیم از چشم و صورت خود در موقعیت های خطرناک ، مثل رانندگی و ورزش های تهاجمی و غیره به خوبی محافظت به عمل آوریم ، اتفاق ناگواری نخواهد افتاد.

در صورتی که چشم آسیب ببیند چه اقدامی صورت می پذیرد ؟

چنانچه چشم در پی حوادثی که به برخی از آن ها اشاره شد ، دچار آسیب شود تا جای ممکن ، جراح سعی بر آن دارد تا چشم طبیعی را در موقعیت اصلی خود نگاه دارد و بر روی آن از پروتز چشمی استفاده کند تا بتواند ظاهر فرد را به حالت سابق برگرداند. اما متاسفانه در اکثر موارد ، این امر میسر نبوده و باید چشم بیمار به طور کامل برداشته شده و ایمپلنتی شبیه به چشم واقعی ، جایگزین آن شود. در حال حاضر شایع ترین نوع ایمپلنتی که بدین منظور بکار می رود ، ایمپلنت های مرجانی و اسفنجی می باشند ؛ چرا که این نوع از ایمپلنت ها قابل حرکت هستند و می توان عضلات چشم را به آن متصل نمود. در واقع در این نوع از پروتزهای چشمی ، علیرغم نبود کره چشم ، ایمپلنت چشمی می تواند متناسب با حرکت چشم ، حرکات چشم را دنبال کند و بالطبع پروتزی که روی چشم قرار گرفته را نیز به حرکت وادارد. لازم به ذکر است در برخی موارد ، می توان پروتزهای چشمی جدید را با پروتزهای قدیمی که امکان اتصال عضلات و در نتیجه حرکت پروتز در آن ها وجود نداشت ، جایگزین نمود و ظاهر بهتری به آن ها بخشید. به طور کلی در حال حاضر ، تمامی جراحی هایی که در این زمینه صورت می گیرند با حرکت ایمپلنت همراه بوده و ظاهر خوبی به فرد خواهند بخشید.

صحبت های پروفسور کشکولی فوق تخصص جراحی پلاستیک چشم درباره پروتزهای چشمی

مراقبت های بعد از کاشت پروتز چشمی

افرادی که تحت جراحی چشم مصنوعی  قرار می گیرند ، بعد از این عمل جراحی باید به نکات و دستورات مهم بعد از جراحی توجه کافی داشته باشند.

• نکته مهمی که در این خصوص حائز اهمیت است ، این است که افرادی که دارای چشم مصنوعی هستند ، تنها یک چشم بینا دارند ؛ بنابراین در هنگام انجام هر کاری باید از چشم سالم خود محافظت نمایند. از این رو توصیه می کنیم همیشه از عینک استفاده کنند. این عینک در حقیقت چند کار برای آن ها انجام می دهد.

• از چشم سالم آن ها در مقابل گرد و غبار و ضربات ناخواسته محافظت به عمل می آورد.
• ظاهر دو چشم آن ها را بهتر جلوه خواهد داد.
• نکته مهم دیگر ، این است که این افراد نباید در کارهای خطرناکی که احتمال صدمه به صورت در آن وجود دارد ، مشارکت کنند ؛ چرا که تنها دارای یک چشم سالم هستند.
• نکته سوم این است که افرادی که چشم مصنوعی دارند ، باید به طور متناوب طی هر 6 ماه یکبار توسط جراح معالج خود و همچنین متخصصان سازنده پروتزی که پروتز چشمی را ساخته اند بررسی شوند.

تا بدین ترتیب هم از سلامت پروتز اطمینان حاصل گردد و هم ایمپلنت و محل جراحی ، توسط بهترین جراح فوق تخصص پلاستیک چشم در تهران معالج مورد بررسی قرار گیرند تا سلامت چشم مصنوعی و ساختمان های اطراف ( پلک ها و حدقه ) ، مورد تضمین قرار گیرد که اگر احیانا عفونت یا التهابی رخ داد ، بتوان با داروهای طبی از آن جلوگیری کرده و از پیشروی التهاب و نشت عفونت ها از چشم و نیز از پس زدن پروتز ، پیشگیری به عمل آورد.

• آیا بعد از جراحی تخلیه چشم و کارگذاری چشم مصنوعی می توان مجدداً رانندگی کرد ؟

اصولا آن گروه از بیمارانی که بینایی یک چشم خود را از دست داده و از پروتز چشمی استفاده می کنند ، چنانچه چشم سالم آن ها قدرت بینایی بالایی داشته باشد ، می توانند به رانندگی نیز بپردازند. برای شروع می توانند در طول روز و در مسافت های کوتاه رانندگی کنند. البته لازم به ذکر است این امر به شرطی است که پیش از تخلیه چشم ، گواهینامه خود را دریافت کرده باشند ؛ در غیر این صورت به ان ها گواهینامه تعلق نمی گیرد.

• نحوه نگه داری و تمیز کردن پروتز چشمی به چه صورت است ؟

اگر پروتز کامل در محل قرارگیری فیکس شده و شما را اذیت نمی کند ، نیازی نیست هر روز پروتز را از چشم خود خارج کرده و آن را تمیز کنید. اما در صورت لزوم جهت تمیز کردن پروتز چشم ، آن را با آب ولرم و یک صابون ملایم یا شامپو بچه شست و شو دهید . نحوه تمیز کردن آن را حتما از متخصص خود بپرسید. معمولا بعد از 5 تا 8 سال نیاز است که پروتزهای چشمی تعویض شود. این بازه برای کودکان کوتاه تر است. همچنین هر 6 ماه تا یک سال برای پولیش آن باید به اکولاریست مراجعه کنید.

• چه مدت بعد از جراحی تخلیه چشم می توان پروتز را در چشم کار گذاشت ؟

در دوره ریکاوری بعد از عمل تخلیه چشم ، به منظور حفظ فرم حدقه ، پشت پلک چشم بیمار یک محافظ پلاستیکی شفاف قرار می گیرد. در این بازه زمانی هر گونه التهاب و تورم کاسه چشم به تدریج برطرف می گردد. پروتز چشمی که مطابق با آناتومی چشم فرد و مشخصه های آن ساخته شده است ، به محض بهبود یافتن کامل حدقه می تواند در ان محل قرار بگیرد ؛ یعنی حدود 2 الی 3 ماه بعد از جراحی تخلیه چشم.