انسداد مجرای اشکی

اشک به منظور حفاظت از لایه سطحی چشم ترشح می گردد و از خشک شدن چشم در برابر مواجهه مداوم با هوا جلوگیری کرده و طراوت و تازگی چشم را حفظ می کند ، اما اشک ریزش به معنای گریه کردن نبوده و اختلالی است که باید تحت درمان قرار گیرد. پروفسور کشکولی ، بهترین فوق تخصص جراحی پلاستیک چشم تهران و استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران در رابطه با انسداد مجرای اشکی و اشک ریزش عنوان داشتند :

اشک ریزش از چشم ، یکی از علل شایع مراجعه به مطب پزشکان ، بخصوص چشم پزشکان می باشد. به طور کلی اشک ، توسط غدد اشکی ای که در داخل حدقه یا کاسه استخوانی چشم وجود دارد ترشح می شود و چشم را تغذیه کرده و با خیس و مرطوب نگاه داشتن آن ، سبب سلامتی و بینایی چشم می شود. اما همانند هر چشمه ای که باید خروجی هم داشته باشد ، یکسری سیستم های لوله ای در گوشه داخلی چشم وجود دارد که اشک را به داخل بینی و از آن جا به حلق هدایت می کنند و در نهایت جذب می شوند. ضمن اینکه این لوله ها ، هادی اشک از داخل چشم به داخل بینی هستند. یکسری عضلات در کنار ابرو و پلک ها وجود دارد که به عنوان پمپ اشکی ، این اشک را بنا به هر علتی ( به عنوان مثال در هنگام شوق یا ناراحتی که اشک می ریزیم ) به داخل لوله ها می فرستند.

اشک ریزش

اشک زیاد ، به دنبال افزایش تولید غده اشکی به وجود می آید که گاهی اوقات ، این مسئه امری طبیعی است و گاهی اوقات غیر طبیعی است ؛ یعنی فرد به علت خشکی چشم ، دچار یک سیکل معیوبی بین مغز و چشم شده که تولید اشک در او بالا رفته اما در واقع کیفیت اشک پایین است. در این موارد باید درمان های طبی ، صورت پذیرد تا میزان تولید اشک تنظیم گردد. بحث ما در مقاله پیش رو ، بر روی سیستم خروجی اشک متمرکز است. جهت کسب اطلاعات کافی در این خصوص با ما همراه باشید.

سیستم خروجی اشک

دو عامل عمده بر سیستم خروجی اشک دخالت دارند :

1. لوله هایی که اشک را به داخل بینی هدایت می کنند که هر گونه انسدادی در داخل این لوله ها در سنین مختلف می تواند باعث اشک ریزش از چشم شود.
2. مورد بعدی ، پمپ اشکی است که آیا این پمپ اشکی خوب کار می کند و می تواند اشک را به داخل لوله های اشکی بفرستد یا خیر ؟

علل وقوع انسداد مجرای اشکی

مسدود شدن مجرای اشکی در هر سنی محتمل است ؛ از بدو تولد تا بزرگسالی. هریک از موارد ذیل می توانند علل وقوع این عارضه باشند:

انسداد مادرزادی : شماره بسیاری از کودکان با انسداد مجرای اشکی متولد می شوند. ممکن است سیستم خروجی اشک آنان رشد کاملی نداشته یا عامل غیرطبیعی در سیستم وجود داشته باشد. غالباً یک لایه نازک از بافت غشایی ، بخش ورودی آن که اشک را به سمت بینی هدایت می کند ، می پوشاند.

تغییرات وابسته به افزایش سن : هر چه سن فرد بالاتر می رود ، ممکن است محل خروج اشک در چشم ، تنگ تر شده و به انسداد آن منجر می شود.

عفونت یا التهاب : التهابات و عفونت های مزمن چشم ، سیستم مجرای اشکی یا بینی ، می توانند موجب بروز عارضه مذکور شوند.

جراحت یا صدمه : وارد شدن جراحت به صورت ، ممکن است باعث صدمه دیدن استخوان ها یا تشکیل اسکار در نزدیکی مجرای اشکی شده و روند عادی جریان و ریزش اشک از غدد اشکی را مختل سازد. حتی ذره کوچکی از آلودگی یا سلول های مرده پوستی چنانچه به مجرای اشکی راه پیدا کنند ، باعث انسداد مجرای اشکی می شوند.

تومور : وجود تومور در بینی یا هر نقطه ای دیگر از صورت که در راستای مجرای اشکی قرار گرفته است ، احتمال دارد که انسداد آن بخش را در پی داشته باشد.

قطره های چشمی : به ندرت ، در صورت استفاده طولانی مدت از برخی داروهای چشمی همچون قطره هایی که برای درمان بیماری آب سیاه مورد استفاده قرار می گیرند ، ممکن است محل خروج اشک را مسدود سازند.

روندهای درمانی سرطان : مسدود شدن مجرای اشکی یکی از اثرات جانبی داروهای شیمی درمانی و پرتو درمانی به حساب می آید.

چگونه انسداد مجرای اشکی تشخیص داده می شود ؟

برای تشخیص این عارضه در افراد ، فوق تخصص جراحی های چشم در تهران ، در خصوص علائم نمود یافته از شخص سوالاتی پرسیده و در ادامه معاینه بالینی را به انجام می رساند. همچنین ، بهترین دکتر فوق تخصص حراحی های چشم تهران ساختار داخلی بینی را بررسی نموده تا در صورت وجود ناهنجاری در حفره بینی که موجب گرفتگی و انسداد شده است ، به آن پی ببرد. اگر بهترین جراح چشم تهران فرد را مشکوک به ابتلا به این عارضه بداند ، آزمایش های تکمیلی دیگری نیز انجام می دهد تا از تشخیص خود مطمئن شده و محل دقیق انسداد را شناسایی کند. این تست های تشخیصی عبارتند از : ارزیابی قدرت ریزش اشک چشم ؛ در این تست تشخیصی ، جراح چشم سرعت تخلیه اشک از چشم ها را بررسی می کند. طی این آزمایش یک قطره از نوعی رنگ خاص را بر روی سطح چشم اعمال می کند ؛ چنانچه با گذشت 5 دقیقه ، مقادیر بیشتری از آن یک قطره رنگ همچنان بر روی سطح چشم دیده شود ، بدین معناست که فرد به انسداد مجرای اشکی دچار است. دیگر راه تشخیص این عارضه استفاده از محلول سالین است. ممکن است فوق تخصص جراحی چشم مقادیری از محلول سالین را درون سیستم اشکی جاری کند و نحوه تخلیه آن را مورد بررسی قرار دهد. یا اینکه می تواند به کمک پروب که آن را از طریق حفره کوچکی که محل خروج اشک می باشد ، وارد ناحیه کرده و انسداد مجرای را بررسی نماید. در برخی موارد همین ورود پروب می تواند انسداد را رفع سازد. تصویربرداری های پزشکی نیز برای شناسایی این عارضه ، روندهای مناسبی هستند. از جمله تست های عکسبرداری ، تصویربرداری با اشعه ایکس ، سی تی اسکن و ام آر آی می باشند.

درمان انسداد مجرای اشکی در تهران

مجاری اشک مسدود شده ، بیشتر در نوزادان دیده می شود ؛ البته این اتفاق ممکن است در هر سنی رخ دهد و دلایل مختلفی داشته باشد. لازم به ذکر است که انسداد مجاری در بیشتر موارد ، بدون مداخله پزشكی برطرف می شود و مشكل دائمی ایجاد نمی كند ؛ اما در بعضی موارد ، نیاز به درمان پزشکی دارد.

در ویدئوی زیر پروفسور کشکولی بهترین فوق تخصص جراحی های پلاستیک و ترمیمی چشم تهران در خصوص درمان اشک ریزش در کودکان توضیحاتی ارائه فرموده اند.

روش های درمان انسداد مجاری اشکی در تهران

توجه داشته باشید که روش درمان انسداد مجرای اشکی در تهران ، به علت انسداد مجرا بستگی دارد و در برخی موارد ممکن است به بیش از یک روش درمانی نیاز باشد. به عنوان مثال اگر مسدود شدن مجرای اشکی ، ناشی از تومور باشد ، جراحی می تواند یک گزینه درمانی باشد.

• داروهایی برای مبارزه با عفونت

اگر بهترین جراح چشم تهران ، به وجود عفونت مشکوک باشد ، ممکن است قطره های چشمی یا قرص آنتی بیوتیک تجویز کند.

• ماساژ درمانی

انسداد مجرای اشکی مادرزادی در کودکان ، اغلب بدون هیچ گونه مداخله درمانی بهتر می شود. در این موارد رفع انسداد ، می تواند با بلوغ سیستم تخلیه در چند ماه اول زندگی اتفاق بیفتد. غالبا غشای بافتی نازکی بر روی شکاف موجود در بینی باقی می ماند. اگر انسداد مجرا بهبود پیدا نکند ، ممکن است پبهترین جراح چشم تهران برای کمک به باز کردن غشاء ، نحوه ماساژ دادن مجرای اشک را به شما آموزش دهد. اگر از ناحیه صورت آسیب دیده اید و این مسئله سبب مسدود شدن مجاری اشکی شما شده است ، پزشک ممکن است پیشنهاد کند چند ماه صبر کنید. زیرا با کاهش تورم ، ممکن است انسداد بدون مداخله پزشکی برطرف شود.

• استنت یا لوله گذاری

این روش معمولا با استفاده از بیهوشی عمومی انجام می شود. در این روش ، یک لوله نازک از جنس سیلیکون یا پلی اورتان از طریق یک یا هر دو سوراخ گوشه پلک پیچ می شود. سپس این لوله ها از طریق سیستم تخلیه اشک به داخل بینی منتقل می شوند. یک حلقه کوچک از لوله در گوشه چشم دیده خواهد شد. لوله ها به طور کلی حدود سه ماه باقی می مانند. عوارض احتمالی این روش ، شامل التهاب ناشی از وجود لوله خواهد بود.

• اتساع سوند بالونی

اگر انسداد به سایر درمان ها پاسخ ندهد یا عود کند ، ممکن است از این روش استفاده شود. این روش ، معمولا برای نوزادان و کودکان نوپا مؤثر است و همچنین ممکن است در بزرگسالانی که انسداد جزئی دارند نیز استفاده شود.

جراحی انسداد مجرای اشکی در تهران

جراحی انسداد مجاری اشکی یا داکریوسیستورینوستومی ، غالبا برای درمان مجاری اشک مسدود شده استفاده می شود. نحوه انجام جراحی ، بسته به محل دقیق و میزان انسداد و نیز تجربه و مهارت جراح متفاوت است.

1. جراحی داکریوسیستورینوستومی خارجی : در این روش از جراحی مجاری اشکی ، جراح ، برشی را در كنار بینی و نزدیک کیسه اشک ایجاد می کند. سپس ، بعد از اتصال کیسه اشکی به حفره بینی و قرار دادن استنت در مجرای جدید ، با چند بخیه برش پوست را می بندد.
2. آندوسکوپی یا آندونازال : بهترین جراح چشم شهر تهران در این روش با استفاده از یک دوربین میکروسکوپی و همچنین سایر ابزارهای ریز ، از طریق سوراخ بینی به سیستم مجرای اشک وارد می شود. این روش به هیچ برشی احتیاج ندارد ، بنابراین جای زخمی باقی نمی ماند. توجه داشته باشید که میزان موفقیت این روش به اندازه جراحی خارجی نیست.

بعد از جراحی ، اسپری ضد احتقان بینی و قطره های چشم برای جلوگیری از عفونت و کاهش التهاب تجویز می شود. شما باید پس از 6 الی 12 هفته ، برای برداشتن هرگونه استنت مورد استفاده که جهت باز نگه داشتن کانال جدید در دوره بهبودی مورد استفاده قرار گرفته است ، به مطب پزشک معالج خود مراجعه نمایید.

عوارض انسداد مجرای اشکی

به سبب آن که اشک ها برخلاف روال نرمال ، راهی برای خروج از چشم پیدا نمی کنند ، اشک ها در مجرای اشکی راکد و بی حرکت باقی می مانند. این امر رشد عوامل باکتریایی ، قارچی و ویروسی را تحریک نموده و امکان دارد به عفونت و التهاب برگشت پذیر چشم منجر شود. علاوه بر این ، احتمال دارد که به خاطر انسداد مجرای اشک ، هر بخشی از این سیستم از جمله غشا شفاف سطح چشم ، درگیر عفونت و التهاب شود.

آیا می توان از وقوع انسداد مجرای اشکی پیشگیری کرد ؟

معمولا بسته بودن مجاری اشکی در کودکان به علت وجود مخاطی می باشد که در زمان تولد آن ها باز نمی شود ؛ بنابراین می توان گفت راه حلی علمی برای پیشگیری از بروز این مشکل وجود ندارد. با این حال برای آن که احتمال بروز این عارضه در طول زندگی ، کاهش یابد لازم است در جهت درمان عفونت و التهابات چشمی ، سریعاً اقدامات لازم را به انجام رسانید. همچنین با رعایت نکات زیر نیز قادر خواهید بود که مانع عفونت چشم شوید :

1. از آن جایی که در بعضی موارد لمس چشم ها به صورت غیرارادی اتفاق می افتد ، می بایست همیشه دستان تان تمیز باشد تا آلودگی به چشم وارد نشود. هر چند بهتر است که تا آن جا که می توانید از مالش و لمس مکرر چشم هایتان امتناع کنید.
2. لوازم آرایشی مربوط به چشم خود را با دیگران به اشتراک نگذارید , زیرا ممکن است آلودگی از این طریق به شما سرایت کند.
3. اگر از لنزهای چشمی استفاده می کنید، باید همیشه با استفاده از محلول مخصوص ، آن ها را شستشو دهید.

ریسک فاکتورها

عواملی وجود دارند که موجب می گردند ریسک این عارضه برای افراد بالاتر رود ؛ از جمله :

• سن و سال : افرادی که سن بالاتری دارند ، با توجه به تغییراتی که به سبب روند طبیعی افزایش سن پدیدار شده اند ، احتمال بیشتری وجود دارد که به انسداد مجرای اشکی دچار شوند.
• عفونت مزمن چشم : اگر چشم های فرد به طور مداوم سوزش و خارش داشته و ملتهب باشند ، امکان دارد مسدود شدن مجرای اشکی رخ دهد.
• جراحی های پیشین : اگر در گذشته فرد تحت جراحی چشم ، پلک ، بینی یا سینوس قرار گرفته و این امر منجر به تشکیل اسکار در سیستم غدد اشکی شده باشد ، احتمال داده می شود که در آینده مجرای اشکی او مسدود گردد.
• بیماری آب سیاه یا گلوکوم : استفاده معمول داروهای آنتی گلوکوما ، اغلب اوقات بر روی چشم ها می باشد. اگر فرد این گروه از داروها یا سایر داروهای موضعی چشم را مورد استفاده قرار دهد ، ریسک انسداد مجرای اشکی برای او بالاتر می رود.
• درمان های بیماری های سرطانی : اگر درمان سرطان با پرتو درمانی یا شیمی درمانی به انجام برسد ، خصوصا اگر توده های بدخیم در سر یا صورت وجود داشته باشند ، خطر بیماری مذکور بالاتر می رود.

مراقبت های بعد از جراحی مجرای اشکی در کودکان

خوب است بدانید بعد از انجام این جراحی و میل زدن ، چشم کودک پانسمان نمی شود و ممکن است به صورت جزئی و کمی خون ریزی داشته باشد. بعد از تمام شدن عمل زمانی که کودک را تحویل می گیرید لازم است او را در آغوش خود نگه دارید و به مدت 1 ساعت به او چیزی ندهید تا بخورد. بعد از گذشت 1 ساعت می توانید با مایعات خوراکی شروع کنید و بعد از 2 ساعت می توانید به کودک مواد غذایی نرم و جامد بدهید. قطره های چشمی معمولا در همان روز عمل و بعد از مرخص شدن لازم است طبق دستور پزشک استفاده شوند. شستن صورت کودک و یا حمام کردن او بعد از عمل جراحی انسداد مجاری اشکی مانعی ندارد. در ادامه به برخی دیگر از مراقبت های بعد از جراحی مجاری اشکی اشاره شده است :

1. لازم است محل بخیه ها تمیز نگه داشته شود. در صورت نیاز می توانید جای زخم را با محلول ضدعفونی کننده تمیز نمایید.
2. هوای اتاق را مرطوب نگه دارید ، برای این منظور می توانید از دستگاه بخور استفاده کنید.
3. از انجام فعالیت هایی که موجب ایجاد آلودگی و گرد و غبار می شود در نزدیکی کودک خودداری نمایید.
4. در صورت لزوم می توانید از کمپرس یخ برای کاهش تورم استفاده کنید.

عوارض انسداد یا گرفتگی مجاری اشکی در کودکان

به علت خیس و مرطوب بودن مداوم ، ممکن است پوست پلک ملتهب و حساس شود. چشم کودک ممکن است گاهی صورتی شود. البته در این موارد نیاز به اقدامات درمانی خاصی نیست تنها در شرایطی خاص که احتمال عفونت چشم وجود دارد و موجب قرمزی و التهاب چشم می شود ، نیاز است از قطره و پمادهای آنتی بیوتیک استفاده شود در مواقع شدید تر نیز نیاز به عمل جراحی می باشد.

درمان انسداد مجاری اشکی با آنتی متابولیت ها

انسداد مجاری اشکی موجب می شود تا اشک از سطح چشم ها خالی نشوند که این موضوع در نهایت موجب سوزش و آبرزیش در چشم های فرد می شود. انسداد مجرای اشکی ممکن است جزئی و یا کامل باشد. معمولا این عارضه در کودکان بیشتر شایع می باشد و در بیشتر موارد با گذشت زمان به صورت خود به خود برطرف می شود. اما انسداد مجاری اشکی در بزرگسالان ممکن است علل مختلفی داشته باشد که از مهم ترین آن ها به عفونت ، آسیب های فیزیکی و حتی تومورها می توان اشاره نمود. نیازی به نگرانی در این باره نیست ؛ چرا که این عارضه در بزرگسالی نیز قابل درمان است. آنتی متابولیت ها از جمله موادی هستند که از تکثیر سلول ها جلوگیری می کنند به همین دلیل انتظار می رود با استفاده از این دارو برخی از فرآیندهای سلولی متوقف و یا دچار اختلال شوند. به کمک این دارو می توان از ایجاد آسیب های مضر جلوگیری نمود.

سخن آخر :

در کودکان باید به این مسئله دقت کنیم که عفونت در مجرای اشکی ، الزام درمان سریع را ضروری می سازد ؛ اما اشک ریزش بدون عفونت باشد ، امکان بهبودی خود بخودی با درمان های طبی و ماساژ تا سن یک سالگی وجود دارد. سلامت و ورودی و خروجی مجرای اشک ، از نظر جلوگیری از عفونت ها در هنگام جراحی های داخل چشمی مسئله ای بسیار مهم است و باید از آن اطمینان حاصل گردد. در جراحی های مدرنی که در رابطه با مجرای اشکی ( بالن گذاشتن ، استنت گذاشتن یا عمل بای پاس ) وجود دارد ، دیگر نیازی به برش بر روی صورت بیمار وجود ندارد و تمام این جراحی ها با استفاده از امواج رادیویی و آندوسکوپی انجام می گیرند و افراد باید کاملا اطمینان داشته باشند که با انجام جراحی انسداد مجاری اشکی ، هیچ مشکلی در ظاهر آن ها به وجود نخواهد آمد.